Danuta Kaszlej, Zbigniew Kaszlej                                      cz. 4 z 4

Ujawnienie żołnierzy Obwodu Suwalsko-Augustowskiego

Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”

Skład osobowy patroli Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u.

Stan na 25 kwietnia 1947 roku odtworzony na podstawie oświadczeń

ujawniających się na mocy Ustawy o amnestii z dnia 22 lutego 1947 roku

Data 25 kwietnia 1947 roku ma dla historyków tę wartość, iż był to dzień, gdy każdy z ujawniających się żołnierzy oddziałów leśnych musiał określić swą przynależność organizacyjną. Na podstawie tych deklaracji, spisanych w oświadczeniach, odtworzyliśmy nazwiska dowódców i skład osobowy patroli Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u, a tam gdzie było to możliwe, również wzajemne powiązania.

Według informacji podawanych przez ujawniających się, na terenie obwodu wiosną 1947 roku operowało 10 patroli WiN-u. Trzy patrole działającena terenie Suwalszczyzny: Stanisława Wiszniewskiego „Zagłoby”, Bolesława Rogalewskiego „Sosenki” oraz Józefa Myszczyńskiego „Sikory”, pozostawały pod dowództwem Aleksandra Kowalewskiego „Bębna”.

Na terenie Puszczy Augustowskiej w obozie zimowym patrolu Stanisława Siedleckiego „Wiernego” przebywał też patrol żandarmerii obwodu pod dowództwem Michała Kaszczyka „Stałego”. Obydwa te patrole ujawniał w Augustowie 25 kwietnia 1947 roku Michał Kaszczyk, występujący jako prezes rejonu. Jeśli zgrupowanie ujawniane przez „Stałego” potraktujemy jako jeden oddział i tak też odniesiemy się do trzech patroli podlegających Aleksandrowi Kowalewskiemu „Bębnowi” – wówczas odtworzona na podstawie oświadczeń liczba patroli WiN-u zgodna będzie z deklaracją zawartą w oświadczeniu prezesa Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u, Józefa Grabowskiego „Cyklona”, który informował, iż na terenie ujawnianego obwodu operowało siedem oddziałów leśnych.

Podkreślić należy, że odtworzony przez nas skład osobowy patroli Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u przedstawia stan z 25 kwietnia 1947 roku. W praktyce żołnierze WiN-u często przechodzili z patrolu do patrolu i uchwycenie składu osobowego patroli w jakimkolwiek innym czasie byłoby bardzo trudne. Wydaje się, że deklaracje samych żołnierzy o ich przynależności organizacyjnej, składane w czasie ujawnienia, należy uznać za najbardziej miarodajne dla określenia składów oddziałów leśnych obwodu.

Rejony działania poszczególnych patroli i przynależność do nich osób, które nie ujawniły się w PUBP w Augustowie lub Suwałkach, ustaliliśmy, konfrontując dane zawarte w opracowaniu H. Majeckiego: Początki władzy ludowej na Białostocczyźnie (1944-1947) z informacjami i materiałami Henryka Kojaka oraz dokumentami będącymi w posiadaniu Bartłomieja Rychlewskiego.

1. Patrol komendanta Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u

Józefa Grabowskiego „Cyklona”

Specjalny patrol, będący w dyspozycji komendanta Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u. Decyzja o jego utworzeniu zapadła w sierpniu 1946 roku podczas spotkania w Plancie.

Żołnierze patrolu ujawnili się w dniu 25 kwietnia 1947 roku w PUBP w Suwałkach. Skład jego był następujący: Kazimierz Czyż „Wicher”, Henryk Czyż „Burza” (prowadził kancelarię obwodu), Józef Milewski „Grom”, Julian Czyż – łącznik

2. Zgrupowanie Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u

pod dowództwem Michała Kaszczyka „Stałego”

Żołnierze zgrupowania ujawnili się 25 kwietnia 1947 roku w PUBP w Augustowie. Zgrupowanie stacjonowało w Puszczy Augustowskiej. Siedzibę zimową stanowił bunkier na terenie uroczyska „Starożyn”, położonego w rejonie leśniczówek: Hanus, Borek i miejscowości Gruszki. Siedziba letnia znajdowała się w okolicach wsi Balinka.

Zgrupowanie tworzyły dwa patrole: Stanisława Siedleckiego „Wiernego”, „Klona” i Michała Kaszczyka „Stałego” w następującym składzie osobowym: Michał Kaszczyk „Stały”, Stanisław Siedlecki „Wierny”, „Klon”, Izydor Margiewicz „Bażant”, Eugeniusz Gołębiowski „Gabryś”, Czesław Dzimitrowicz „Wrona”, „Lech”, Witold Andruszkiewicz „Świerk”, Józef Rutkowski „Szczygieł”, Henryk Kojak „Jurek”, „Blondyn”, Antoni Wierciński „Kaczuch”, „Miły”, Marian Zawada „Bąk”, Czesław Wojewnik „Mucha”, Bronisław Szymborski „Śmigły”, Zygmunt Wiśniewski „Mały”, Franciszek Miluć „Karp”, Marian Andryszczyk „Lawa”, Janina Krajewska „Stokrotka”, Halina Jankowska „Niezapominajka”.

W skład zgrupowania wchodził także Eugeniusz Krysiuk „Lot”. W kwietniu 1947 roku opuścił patrol „Wiernego” i udał się do Warszawy, gdzie się ujawnił dnia 21 tego miesiąca.

Określenia przynależności osobowej do patrolu „Wiernego” lub „Stałego” jest w ostatnim okresie działalności trudne. Żołnierze zgrupowania przebywali razem, a Michał Kaszczyk „Stały” jako szef wywiadu i dywersji dobierał skład patroli wysyłanych w teren indywidualnie w zależności od potrzeb.

3. Patrol Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN pod dowództwem

Wacława Górskiego „Oka”, „Majstra”

Żołnierze tegoż patrolu ujawnili się 25 kwietnia 1947 roku w PUBP w Suwałkach. Patrol Wacława Górskiego „Oka”, „Majstra” swoim działaniem obejmował następujący obszar: Janówka, Jabłońskie, Planta, Bakałarzewo, Koniecbór, Pawłówka, Przerośl, Prawy Las. Patrol operował także na terenie powiatów: oleckiego i ełckiego (dawne tereny Prus Wschodnich).

Skład patrolu: Wacław Górski „Oko”, „Majster”, Aleksander Kuprewicz „Orzech”, Jan Gizelbach „Wierszuł”, Leon Bitowski „Iwa”, Stanisław Naruszewicz „Żelazny”, Adam Krupa „Pik”, Hipolit Kotnarowski „Żmija”, „Kupiec”, Władysław Matusiewicz „Pistun”.

W skład patrolu Wacława Górskiego „Oko” wchodziło także kilku żołnierzy, o których miejscu i dacie ujawnienia brak informacji. Byli to m.in.: Czesław Kuryło „Vis” – „prawa ręka” Wacława Górskiego „Oka”, Henryk Lancik „Longinus”, Stefan Czaplicki „Koc”.

4. Patrol Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u

dowodzony przez Bolesława Małkińskiego „Młota”

Żołnierze patrolu ujawnili się 25 kwietnia 1947 roku w PUBP w Suwałkach.

Terenem jego działania były okolice wsi Smolany i Krasnowo.

Skład patrolu: Bolesław Małkiński „Młot”, Czesław Dzienisiewicz „Granat-Stuart” (zastępca dowódcy patrolu), Alojzy Łobik „Razin”, Mieczysław Albowicz „Brzoza-Murat”, Józef Radzewicz „Sokół”, Józef Wasilewski „Sokół”.

5. Patrol Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u

pod dowództwem Józef Milucia „Wróbla”

Żołnierze patrolu ujawnili się w PUBP w Suwałkach 25 kwietnia 1947 roku.

Patrol operował na terenie gminy Zaboryszki. Skład w dniu ujawnienia przedstawiał się następująco: Józef Miluć „Wróbel”, Jan Sadowski „Komar” (zastępca dowódcy, ujawnił się 29 kwietnia 1947 roku), Piotr Burdyn „Kabel”, Henryk Brodowski „Skowronek”, Antoni Obuchowski „Grześ”, Antoni Tarasiewicz „Czajka”, Jan Szusta „Walter”, Bronisław Nikścin „Dąb”.

6. Patrol Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u

pod dowództwem Kazimierza Bartnika „Młotka”

Żołnierze patrolu ujawnili się 25 kwietnia 1947 roku, a część 29 kwietnia w PUBP w Suwałkach.

Terenem jego działania były okolice Wiżajn, Rutki-Tartaku oraz Szypliszk. Skład patrolu był następujący: Kazimierz Bartnik „Młotek”, Leon Kowalewskim „Jeleń” (zastępca dowódcy), Michał Oszkinis „Granat”, Antoni Popławski „Klon”, Lucjan Andruszkiewicz „Powstaniec”, Adam Brodowski „Cygan”, Stanisław Olszewski „Kruk”, Piotr Pruczko „Modrzew”, Antoni Kazimierczak „Jaśmin”, Witold Giełażys „Orzeł”, Mieczysław Morawski „Skowronek”, Feliks Kowalewski „Jawor”, Ludwik Mrozicki „Jastrząb”, „Pantera”, „Sęp”, Edward Żukowski „Szczupak”, Feliks Dziedziech „Żbik”, Józef Dymiński „Jastrząb”.

24 kwietnia 1947 roku w PUBP w Suwałkach ujawnił się członek patrolu Czesław Świtaj „Lipa”.

W skład patrolu Kazimierza Bartnika „Młotka” wchodziło także kilku żołnierzy, o których miejscu i dacie ujawnienia brak informacji. Byli to m.in.: Józef Szyszko „Zając”, Eugeniusz Krzywicki „Nowy”.

7. Oddział Obwodu Suwalsko-Augustowskiego WiN-u

pod dowództwem Aleksandra Kowalewskiego „Bębna”

składał się z trzech patroli, których żołnierze ujawnili się w PUBP w Suwałkach 25 kwietnia 1947 roku:

Z patrolem tym przebywał Aleksander Kowalewski „Bęben”. Rejonem jego działania były okolice miejscowości Macharce.

Skład: Aleksander Kowalewski „Bęben”, Stanisław Wiszniewski „Zagłoba”, Stanisław Malinowski „Wrzos”, Mieczysław Kleszczewski „Wyrwa”, Antoni Buraczewski „Kruk”, Helena Miszkiel „Kwiat”, Mieczysław Pawlukowski „Znajdek”, Jan Nazarowski „Sokół”, Wincenty Szczepański „Budzik”, Stanisława Żegarska „Jaskółka”, Tadeusz Kowalewski „Jastrząb”, Józef Maciejewski „Dunaj”, Czesław Chorążewicz „Piorun”

Zapleczem patrolu był obszar: Berżniki, Sejny, Krasnopol, Pogorzelec.

Skład: Bolesław Rogalewski „Sosenka”, Stanisław Rogalewski „Skoczek” (zastępca dowódcy patrolu), Antoni Miszkiel „Gołąb”, Aleksander Miluć „Jawor”, Stefan Milewski „Kozak”, Stanisław Szczawiński „Tońko”, Marian Goździewski „Błyskawica”.

Terenem działania patrolu były miejscowości: Dworczysko, Rygol, Okółek, Strzelcowizna. Skład: Józef Myszczyński „Sikora”, Stefan Malinowski „Kot”, Józef Słowiński „Dzięcioł”, Leonard Sztabiński „Strumyk”, Konstanty Stankiewicz „Karaś”.

24 kwietnia 1947 roku ujawnił się w PUBP w Suwałkach Piotr Przeorski „Orzech”, deklarując przynależność do patrolu.