AUGUSTOWSKO-SUWALSKIE

TOWARZYSTWO NAUKOWE

Proszę chwilę zaczekać, ładuję stronę...

  

  

Anna Kuczyńska, Stanisław Niewolak

  

Sezonowe zmiany liczebności bakterii

czynnych w obiegu azotu w wodzie jezior dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego

  

  

Obieg azotu w jeziorach jest ściśle związany z aktywnością biochemiczną różnorodnych grup fizjologicznych drobnoustrojów. Szczególne znaczenie mają procesy wiązania azotu atmosferycznego przez bakterie i sinice oraz mineralizacji substancji organicznej produkowanej in situ oraz wprowadzanej ze zlewni. O ile w jeziorach procesy wiązania azotu atmosferycznego są uwarunkowane przede wszystkim aktywnością sinic, to procesy mineralizacji azotowej frakcji substancji organicznej są wynikiem działalności bakterii amonifikacyjnych, nitryfikacyjnych i denitryfikacyjnych.

W wodzie jezior liczba bakterii czynnych w obiegu azotu może wahać się zależnie od typu troficznego, głębokości, rodzaju dna, charakteru zlewni, temperatury wody, opadów atmosferycznych; znaczenie mają również okresy rozwoju i obumieranie organizmów roślinnych i zwierzęcych (Kuzniecow 1970). Najwięcej tych bakterii występuje w wodzie jezior eutroficznych, najmniej w wodzie jezior oligotroficznych. Niewielkie liczebności tych bakterii stwierdzane były również w wodzie jezior dystroficznych. W tych ostatnich nieco liczniej reprezentowane były bakterie redukujące NO3ˉ do NO2ˉ. Czynnikiem ograniczającym liczebność bakterii w jeziorach dystroficznych jest niska zawartość Ca i niskie pH (Niewolak, Korycka 1979) oraz niewielkie zasoby źródeł węgla i energii.

Dane z literatury na temat liczebności bakterii czynnych w obiegu azotu w wodzie jezior dystroficznych są jednak fragmentaryczne i dotyczą kilku tego typu zbiorników na terenie byłego Związku Radzieckiego (Kuzniecow 1970) oraz w rejonie Węgorzewa (Niewolak 1975). W pracy tej przedstawiono wyniki badań liczebności bakterii wiążących azot atmosferyczny oraz amonifikacyjnych, nitryfikacyjnych i denitryfikacyjnych w wodzie wybranych jezior dystroficznych na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w trzech kolejnych sezonach wegetacyjnych (w latach 1998–2000).

  

  

Teren badań

  

Do badań wytypowano pięć jezior dystroficznych typu „suchar” na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego: Konopniak, Wygorzele (Ślepiec), Suchar Zachodni, Suchar IV i Wądołek. Pierwsze dwa jeziora znajdują się w południowej części Wigierskiego Parku Narodowego, w granicach regionu klimatycznego augustowskiego zachodniego, pozostałe trzy jeziora w północnej części Wigierskiego Parku Narodowego, w granicach regionu klimatycznego suwalskiego (Bajkiewicz-Grabowska 1992) (rys. 1 w poprzednim artykule). Bliższe dane dotyczące tych jezior podano w tabeli 1 (w poprzednim artykule).

  

  

Materiały i metody

  

Pobór prób

  

Próby wody do badań na jeziorach pobierano w okresie od kwietnia do listopada 1998 roku, od kwietnia do października 1999 oraz od maja do listopada 2000 w odstępach jednomiesięcznych. We wszystkich jeziorach próby wody do badań pobierano w najgłębszych miejscach: na jeziorze Konopniak z głębokości 0,3 m, 3,4 m i 6,7 m; na jeziorze Wygorzele (Ślepiec) z głębokości 0,3 m, 1,3 m i 2,5 m; na jeziorze Suchar Zachodni z głębokości 0,3 m, 1,2 m i 2,3 m; na jeziorze Suchar IV z głębokości 0,3 m, 4,0 m i 8,0 m; na jeziorze Wądołek z głębokości 0,3 m, 7,5 m i 15,0 m. Próby wody powierzchniowej (z głębokości 0,3 m) pobierano bezpośrednio do jałowych naczyń szklanych o pojemności 250 cm3, z doszlifowanym korkiem. Próby wody z głębszych warstw oraz przydennej (z odległości 0,3–0,5 m od dna) pobierano przyrządem Ruttnera o pojemności 2 dm3 do takich samych naczyń. Bezpośrednio po pobraniu próby wody umieszczano w pojemniku ze środkiem chłodzącym (4–6oC), przewożono do laboratorium i poddawano analizie mikrobiologicznej. Czas od chwili pobrania prób wody na jeziorach do wykonania analiz nie przekraczał 12 godzin.

  

Badania mikrobiologiczne

  

Badania mikrobiologiczne w zakresie tej pracy obejmowały oznaczenia: liczby (jtk/cm3) bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) na podłożu Fiodorowa oraz liczby (NPL/100 cm3) bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach beztlenowych (Clostridium sp.) na pożywce Winogradskiego odpowiednio po 5 i 7 dniach inkubacji w temperaturze 25oC; liczby (jtk/cm3) bakterii amonifikacyjnych na pożywce bulionowo-agarowej z dodatkiem 3 proc. peptonu po trzech dniach inkubacji w temperaturze 25oC; liczby (NPL/100 cm3) bakterii nitryfikacyjnych I fazy (Nitrosomonas) na pożywce Winogradskiego z (NH4)2SO4 oraz II fazy (Nitrobacter) na tej samej pożywce z NaNO2 po 28 dniach inkubacji w temperaturze 25oC; liczby (NPL/cm3) bakterii redukujących NO3ˉ do NO2ˉ na pożywce Giltaya z KNO3 i liczby (NPL/100 cm3) bakterii denitryfikacyjnych (redukujących NO3ˉ do N2 i N2O) na tej samej pożywce po pięciu dniach inkubacji w temperaturze 25oC.

Metody pracy w tych badaniach oraz użyte podłoża były takie jak w podręczniku Rodiny (1968). W przypadku bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) zliczano tylko kolonie typowe dla tych bakterii na podłożu Fiodorowa w płytkach Petriego. Obecność bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach beztlenowych (Clostridium sp.) określano na podstawie zmętnienia pożywki, obecności gazu (CO2, H2) w probówkach Durhama umieszczonych dnem do góry w większych probówkach z pożywką Winogradskiego oraz charakterystycznym zapachem kwasu masłowego. W przypadku bakterii amonifikacyjnych liczono wszystkie kolonie wyrosłe w określonym czasie na podłożu w płytkach agarowych. Obecność bakterii nitryfikacyjnych I fazy (Nitrosomonas) oraz bakterii redukujących NO3ˉ do NO2ˉ określano na podstawie obecności w pożywce azotynów wykrywanych suchym odczynnikiem Griessa, sporządzonym na bazie kwasu winowego. Obecność bakterii nitryfikacyjnych II fazy (Nitrobacter) określano na podstawie obecności w pożywce azotanów wykrywanych dwufenyloaminą w stężonym kwasie siarkowym (po uprzednim rozkładzie mocznika, ewentualnie pozostałych w pożywce azotanów). Obecność bakterii denitryfikacyjnych określano na podstawie zaniku azotanów, pojawieniu się azotynów i/lub amoniaku (odpowiednio dwufenyloaminą, odczynnikiem Griessa i odczynnikiem Nesslera) oraz obecności gazu (N2, N2O) w probówkach Durhama (po absorpcji CO2 dodanym KOH) na pożywce z KNO3. Wszystkie oznaczenia mikrobiologiczne wykonano w trzech równoległych powtórzeniach z tej samej próby wody. Rozcieńczalnikiem w tych badaniach był roztwór fizjologiczny NaCl. Najbardziej prawdopodobną liczbę bakterii wiążących azot w warunkach beztlenowych oraz nitryfikacyjnych I i II fazy, redukujących NO3ˉ do NO2ˉ, denitryfikacyjnych (redukujących NO3ˉ do N2/N2O) odczytywano z tablic Mc’Crady’ego (Meynell, Meynell 1970). Jako kontrola służyły te same pożywki szczepione jałową wodą destylowaną zamiast wody jeziornej.

  

Badania fizykochemiczne

  

Wiosną, latem i jesienią 1999 roku oraz wiosną 2000 jednocześnie z badaniami mikrobiologicznymi prowadzone były badania chemiczne wody odpowiednich jezior. Obejmowały one: oznaczenia zawartości azotu amonowego (mg N-NH4/dm3), azotu azotynowego (mg N-NO2/dm3) i azotanowego (mg N-NO3/dm3), azotu organicznego (mg Norg/dm3) i ogólnego (mg Nog/dm3), fosforu mineralnego (mg P-PO4/dm3), fosforu organicznego (mg Porg/dm3), fosforu ogólnego (mg Pog/dm3), tlenu (mg O2/dm3). Oznaczenia były wykonywane w Katedrze Inżynierii Ochrony Środowiska zgodnie z metodyką podaną w pracy Hermanowicza i in. (1976) i Polską Normą (l973, 1974a, b, c, 1977). Na poszczególnych stanowiskach jednocześnie z pobieraniem prób wody do badań mikrobiologicznych i chemicznych mierzono temperaturę wody termometrem rtęciowym w aparacie Ruttnera, jej pH i przezroczystość krążkiem Secchiego. W okresie badawczym prowadzone były również obserwacje meteorologiczne, ze szczególnym uwzględnieniem temperatury powietrza, opadów atmosferycznych, siły i kierunku wiatru (WIOŚ 1999).

  

  

Wyniki

 

Właściwości fizykochemiczne wód

  

Wody badanych jezior charakteryzują typowe, sezonowe zmiany temperatury (tab. 2). Stężenie jonów wodorowych (pH) wahało się od 3,9–4,1 do 5,3–5,4 w wodzie jeziora Konopniak, Wygorzele (Ślepiec) i Suchar IV, od 4,2 do 6,0 w wodzie jeziora Suchar Zachodni i od 4,6 do 6,8 w wodzie jeziora Wądołek. Wyższe pH wody w tych jeziorach notowano częściej latem i/lub jesienią. Największe różnice pH wody powierzchniowej i przydennej notowane w jeziorze Wądołek wynosiły 1,1 (w lipcu 1999) (tab. 3). Przezroczystość wody mierzona widzialnością krążka Secchiego wahała się od 0,9–1,5 m do 3,0 m w jeziorze Konopniak i Wądołek, 1,9 m w jeziorze Wygorzele, 2,0 m w jeziorze Suchar Zachodni i 2,3 m w jeziorze Suchar IV (tab. 4). Zawartość tlenu mierzona od maja do października 2000 roku wahała się od 0,0 mg/dm3 okresowo w wodzie przydennej jeziora Suchar IV i Wądołek do 10,7 mg/dm3 w wodzie powierzchniowej jeziora Wądołek (tab. 5). Zawartość azotu amonowego wahała się od wartości niewykrywalnych (poniżej 0,001 mg N-NH4/dm3) w ciągu całego okresu badawczego w wodzie jeziora Konopniak i okresowo w wodzie innych jezior do 0,429 mg N-NH4/dm3 w wodzie przydennej jeziora Wygorzele jesienią 1999 roku. W wodzie jeziora Wygorzele i Suchar Zachodni większe jego stężenia notowano jesienią, w wodzie jeziora Suchar Zachodni i Wądołek – latem, zwłaszcza przy dnie (tab. 6).

Niewielkie ilości azotu azotynowego stwierdzano tylko w 2000 roku w wodzie przydennej jeziora Wygorzele (tab. 6). Zawartość azotu azotanowego wahała się od 0,036 mg N–NO3/dm3 w wodzie powierzchniowej jeziora Konopniak latem 1999 roku do 0,522 mg N–NO3/dm3 w wodzie powierzchniowej jeziora Suchar IV wiosną tego samego roku (tab. 6). Zawartość azotu organicznego wahała się od 0,504 mg/dm3 w wodzie powierzchniowej jeziora Konopniak do 2,400 mg/dm3 w wodzie przydennej jeziora Wądołek wiosną 1999 roku (tab. 6). Zawartość azotu ogólnego wahała się od 0,71 mg/dm3 w wodzie przydennej jeziora Konopniak jesienią 1999 roku do 2,91 mg/dm3 w wodzie przydennej jeziora Wądołek wiosną 1999 (tab. 6). Zawartość fosforu mineralnego wahała się od 0,006 mg/dm3 P-PO4 w wodzie przydennej jeziora Suchar Zachodni wiosną 1999 roku oraz w wodzie powierzchniowej jeziora Wądołek wiosną 2000 do 0,156 mg/dm3 P-PO4 w wodzie przydennej jeziora Wądołek latem 1999 roku. W wodzie jeziora Wygorzele jego zawartość nie przekraczała 0,013 mg/dm3, w wodzie jeziora Konopniak i Suchar IV zaś 0,025 mg/dm3 (tab. 6). Zawartość fosforu organicznego wahała się od 0,039 mg/dm3 w wodzie przydennej jeziora Suchar Zachodni i 0,069 mg/dm3 w wodzie powierzchniowej jesienią 1999 roku oraz 0,044 mg/dm3 i 0,048 mg/dm3 odpowiednio w wodzie powierzchniowej i przydennej jeziora Suchar IV jesienią 1999 roku do 0,231 mg/dm3 i 0,252 mg/dm3 odpowiednio w wodzie powierzchniowej i przydennej jeziora Wądołek wiosną 1999 (tab. 6). Zawartość fosforu ogólnego wahała się od 0,063 mg/dm3 w wodzie powierzchniowej i przydennej jeziora Suchar Zachodni i 0,069 mg/dm3 w wodzie powierzchniowej i przydennej jeziora Suchar IV jesienią 1999 roku oraz w wodzie powierzchniowej tego zbiornika wiosną 2000 do 0,341 mg/dm3 w wodzie przydennej jeziora Wądołek latem 1999 (tab. 6).

  

Bakterie wiążące azot atmosferyczny

  

Bakterie wiążące azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) były nielicznie reprezentowane w wodzie badanych jezior dystroficznych. Ich liczba wahała się od najczęściej kilku jtk/cm3 w wodzie powierzchniowej jeziora Konopniak do 60 jtk/cm3 w wodzie przydennej jeziora Wygorzele, 115 jtk/cm3 w wodzie powierzchniowej jeziora Suchar Zachodni, 100 jtk/cm3 w wodzie przydennej jeziora Suchar IV i 185 jtk/cm3 w wodzie z głębokości 7,5 m jeziora Wądołek. W wodzie wszystkich jezior więcej ich stwierdzano w 1999 roku. Poza kilkoma wyjątkami brak było większych różnic w ich liczebności w poszczególnych warstwach wody. W cyklu rocznym z reguły więcej ich stwierdzano w czerwcu (1998 roku), lipcu (2000) lub w sierpniu (1999), rzadziej w innych miesiącach (tab. 7). Bakterie wiążące azot atmosferyczny w warunkach beztlenowych (Clostridium sp.) stwierdzano w ilościach od 3–9 do 1100–1400 NPL/100 cm3. Minima ich liczebności stwierdzano w różnych warstwach wody. W cyklu rocznym liczniej występowały w kwietniu (1999 roku) lub w maju (1999 i 2000) (tab. 8).

    

Bakterie czynne w przemianach związków azotu

  

Spośród bakterii czynnych w przemianach jednych form azotu w drugie w wodzie badanych jezior dystroficznych najmniej było bakterii nitryfikacyjnych I i II fazy (Nitrosomonas i Nitrobacter) oraz bakterii denitryfikacyjnych (redukujących NO3ˉ do N2/N2O); ich liczba nie przekraczała odpowiednio 1400 i 3000 NPL/100 cm3) (tab. 10, 11 i 13). Najwięcej było bakterii amonifikacyjnych (2–3025 jtk/cm3) i bakterii redukujących NO3ˉ do NO2ˉ (0,3–1400 NPL/cm3) (tab. 9 i 12). Bakterie amonifikacyjne występowały liczniej w wodzie jeziora Wądołek, bakterie nitryfikacyjne I fazy – w wodzie jezior Konopniak, Wygorzele i Suchar IV, bakterie nitryfikacyjne II fazy – w wodzie jezior Wądołek i Suchar IV, bakterie redukujące NO3ˉ do NO2ˉ – w wodzie jeziora Suchar Zachodni, bakterie denitryfikacyjne – w wodzie jeziora Wądołek. W wymienionych jeziorach, w różnym okresie badawczym, poszczególne grupy tych bakterii reprezentowane były w mniejszych lub większych ilościach w różnych warstwach wody. W cyklu rocznym maksymalne liczebności stwierdzano w różnych miesiącach: bakterie amonifikacyjne najczęściej w lipcu 1998 i 2000 roku, bakterie nitryfikacyjne II fazy – we wrześniu i październiku 1999 oraz w maju i czerwcu 2000, bakterie redukujące NO3ˉ do NO2ˉ w lipcu i sierpniu 1999 i 2000, bakterie denitryfikacyjne (redukujące NO3ˉ do N2/N2O) w czerwcu i lipcu 1998.

  

  

Dyskusja

  

Niewielkie liczebności bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (średnio 5–54 jtk/cm3) i beztlenowych (od kilkudziesięciu do kilkuset NPL/100 cm3) w wodzie badanych jezior dystroficznych nie są zjawiskiem odosobnionym w literaturze. Według Kuzniecowa (1952) czynnikiem ograniczającym ich rozwój w jeziorach dystroficznych jest niedobór łatwo przyswajalnych źródeł węgla; w przypadku bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp.) – również stosunkowo niskie pH wody tych zbiorników, a w jeziorach Konopniak, Suchar IV i Wądołek deficyt tlenu w wodzie przydennej (podczas letniej stagnacji). Optymalne pH wody dla bakterii wiążących azot atmosferyczny z rodzaju Azotobacter wynosi od 6,5 do 8,0 (Paul, Clark 2000). Tymczasem w wodzie jeziora Konopniak, Wygorzele i Suchar IV nie przekraczało 5,3–5,4. Tylko sporadycznie w wodzie jeziora Suchar Zachodni i Wądołek osiągało odpowiednio 6,0 i 6,8. Bakterie wiążące azot atmosferyczny w warunkach beztlenowych z rodzaju Clostridium (Clostridium pasteurianum) tolerują niższe wartości pH, i rosną w szerszym jego zakresie (Gołębiowska 1986), dlatego odczyn wody badanych jezior nie musiał być czynnikiem ograniczającym rozwój tych drobnoustrojów. Największe ich liczebności w wodzie przydennej jeziora Suchar IV oraz w wodzie z głębokości 7,5 m i przydennej jeziora Wądołek były zsynchronizowane z występującymi tam deficytami tlenu. Letnie maksimum liczebności bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) mogły być związane z większą ilością dostępnych źródeł węgla i energii, produkowanych in situ w jeziorach i/lub przedostających się ze zlewni podczas opadów deszczu. Niewielki wzrost liczebności beztlenowych bakterii wiążących azot atmosferyczny (Clostridium sp.) wiosną i jesienią mógł być związany z cyrkulacją mas wodnych w jeziorach i przedostawaniem się tych bakterii z powierzchniowej warstwy dna.

Liczba bakterii amonifikacyjnych w wodzie badanych jezior dystroficznych nie odbiegała znacznie od stwierdzanej w innych tego typu zbiornikach na Pojezierzu Mazurskim (Niewolak 1975). Większe liczebności tych bakterii stwierdzane latem mogły być związane z wyższą temperaturą wody i wyższą zawartością azotu organicznego. Pomimo wzrostu liczebności bakterii amonifikacyjnych w wodzie badanych jezior latem, obecność N-NH4 stwierdzano tylko w wodzie przydennej jezior Suchar IV i Wądołek. Mogło to być związane z jego utlenianiem przez bakterie nitryfikacyjne i/lub pobieraniem przez fitoplankton. W wodzie przydennej jeziora Wądołek obecność N-NH4 mogła być związana z zahamowaniem procesów nitryfikacji przez H2S; w wodzie przydennej jeziora Wądołek taką samą rolę spełniać mogła niska temperatura (4,5–7,0oC) oraz brak tlenu. Niskie liczebności bakterii nitryfikacyjnych w wodzie badanych jezior dystroficznych mogły być związane z niskim pH (4,1–5,3 w jeziorze Konopniak i w jeziorze Wygorzele, 4,2–6,0 w jeziorze Suchar Zachodni, 3,9–5,3 w jeziorze Suchar IV i 4,6–6,8 w jeziorze Wądołek), podczas kiedy optymalne pH dla tych bakterii wynosi 7,2–9,3 (Wong-Chong, Loehr 1978). Czynnikiem ograniczającym liczebność bakterii nitryfikacyjnych I fazy w wodzie badanych jezior dystroficznych mogła być również niska zawartość N-NH4 (0,001–0,429 mg/dm3), P-PO4 (0,006–0,156 mg/dm3), w wodzie jeziora Suchar IV i Wądołek – także brak rozpuszczonego tlenu w głębszych warstwach wody i przy dnie. Bakterie nitryfikacyjne II fazy w wodzie badanych jezior reprezentowane były liczniej od bakterii nitryfikacyjnych I fazy. Może to tłumaczyć brak N-NO2 w wodzie badanych jezior w 1999 roku. Z literatury wiadomo (Symons 1969), że akumulacja azotynów w wodzie zachodzi, kiedy stosunek liczbowy bakterii nitryfikacyjnych II fazy do bakterii nitryfikacyjnych I fazy niższy jest od 1,6. Kiedy stosunek jest wyższy proces akumulacji azotynów się zmniejsza, zaś powyżej 9,3 nie następuje. Liczniejsze występowanie bakterii nitryfikacyjnych II fazy latem 1999 roku w wodzie wszystkich jezior mogło być związane z wyższą temperaturą wody. Bakterie z rodzaju Nitrobacter są typowymi mezofilami, zaś optimum ich rozwoju występuje przy temperaturze 35–42oC (Painter 1970) pod warunkiem, że inne czynniki są korzystne. Wahania ich liczebności w okresie badawczym w wodzie badanych jezior mogły być związane z okresowym brakiem pierwiastków śladowych niezbędnych do ich rozwoju (Sharm, Ahlert 1977). Bakterie nitryfikacyjne są wrażliwe na pewien zakres promieni świetlnych (Shears, Wood 1985), jednak wpływ światła w tych jeziorach wydaje się mieć mniejsze znaczenie z uwagi na niewielką przezroczystość wody (0,9–3,0 m). Bardziej prawdopodobny jest inhibicyjny wpływ substancji humusowych (Bazin i in. 1991). Liczby bakterii redukujących NO3ˉ do NO2ˉ w wodzie badanych jezior dystroficznych były zbliżone do stwierdzanych w innych tego typu zbiornikach (Kuzniecow 1970). Wzrost ich liczebności latem 1999 roku zbiegał się ze spadkiem zawartości N-NO3, co mogło być związane z aktywnością biochemiczną tych drobnoustrojów. Niewielkie liczebności bakterii denitryfikacyjnych stwierdzane w 1998 roku mogły być związane z niskim pH wody badanych jezior. Niski odczyn uniemożliwia przemianę azotanów do azotu cząsteczkowego na skutek hamowania reduktazy N2O (Knowles 1982). Skądinąd wiadomo, że bakterie te mogą występować w warunkach wydawałoby się bardzo niekorzystnych dla swojego rozwoju. Koerselman i in. (1989) znajdowali bakterie denitryfikacyjne na torfowiskach, niemniej ich aktywność biochemiczna była niska.

  

  

Wnioski

  

Niskie liczebności bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) i beztlenowych (Clostridium sp.) oraz czynnych w przekształcaniu jednych form azotu w drugie (amonifikacyjnych, nitryfikacyjnych, denitryfikacyjnych) w wodzie badanych jezior dystroficznych pozostają w związku z niekorzystnymi warunkami środowiskowymi (niskie pH, obecność substancji humusowych, niekiedy również siarkowodoru).

Okresowy, niewielki wzrost liczebności bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) i beztlenowych (Clostridium sp.), amonifikacyjnych, nitryfikacyjnych, redukujących NO3ˉ do NO2ˉ i denitryfikacyjnych (redukujących NO3ˉ do N2/NO2ˉ) późną wiosną i latem mógł być związany z dopływem substancji organicznej i mineralnych związków azotu i fosforu ze zlewni podczas roztopów i/lub opadów deszczu.

Różnice w liczebności badanych bakterii cyklu azotowego w wodzie powierzchniowej i przydennej oraz z innych głębokości badanych jezior mogły być związane z różnicami temperatury (z wyjątkiem jeziora Suchar Zachodni), zawartości tlenu, obecności siarkowodoru oraz zawartości łatwo przyswajalnych źródeł węgla i azotu. W wodzie jezior: Wygorzele, Suchar Zachodni i Wądołek, gdzie zawartość azotu organicznego osiągała większe wartości aniżeli w jeziorach Konopniak i Suchar IV, również liczba bakterii mineralizujących organiczne związki azotu (amonifikacyjnych) osiągała większe wartości.

  

  

Podsumowanie

  

W praca przedstawiono wyniki badań liczebności bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) i beztlenowych (Clostridium sp.) oraz czynnych w przemianach jednych form azotu w drugie (amonifikacyjnych, nitryfikacyjnych I i II fazy, redukujących NO3ˉ do NO2ˉ i denitryfikacyjnych – redukujących NO3ˉ do N2/N2O) w wodzie pięciu wybranych jezior dystroficznych (Konopniak, Wygorzelec »Ślepiec«, Suchar Zachodni, Suchar IV, Wądołek) na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego. Badania przeprowadzono w sezonie wegetacyjnym w latach 1998–2000. W wodzie tych zbiorników najmniej było bakterii nitryfikacyjnych I fazy i denitry- fikacyjnych; nieco liczniej występowały bakterie nitryfikacyjne II fazy oraz wiążące azot atmosferyczny w warunkach tlenowych i beztlenowych, najwięcej stwierdzano bakterii amonifikacyjnych i redukujących NO3ˉ do NO2ˉ. W innym okresie badawczym w poszczególnych jeziorach bakterie te reprezentowane były mniej lub bardziej licznie w różnych warstwach wody. Pozostaje to w związku z różną głębokością tych zbiorników i różnymi warunkami fizyczno-chemicznymi, jak: przezroczystość, temperatura, pH, zawartość tlenu oraz organicznych i mineralnych związków N i P; niekiedy również z obecnością siarkowodoru. Najwięcej bakterii notowano w okresie wiosenno-letnim, kiedy temperatura i zawartość organicznych związków azotu były wyższe.

  

  

Abstract

  

Seasonal changes in the numbers of nitrogen cycle bacteria in the water of dystrophic lakes on the area of the Wigry National Park

This paper presents the results of study of the numbers of nitrogen assimilating bacteria in aerobic conditions (Azotobacter sp. etc.), nitrogen assimilating bacteria in anaerobic conditions (Clostridium sp.) and other nitrogen cycle bacteria (ammonifying and nitrifying bacteria, reducing NO3ˉ to NO2ˉ and denitrifying - reducing NO3ˉ to N2/N2O) in the water of 5 chosen dystrophic lakes (Konopniak, Wygorzele-Ślepiec, Suchar Zachodni, Suchar IV, Wądołek) on the area of Wigry National Park. The studies carried out in three vegetation seasons, in 1998–2000. In dystrophic lakes’ water samples the least were nitrifying of I phase and denitrifying bacteria, a little more occurred nitrifying of II phase bacteria and nitrogen assimilating bacteria in aerobic and anaerobic conditions. The most numerous were ammonifying and reducing NO3ˉ to NO2ˉ bacteria. These bacteria were found less or more numerous in different depth of each of studied lake, in different investigative periods. This stays in relationship with different depth these reservoirs and the different physicochemical conditions of water, for example: transparence, temperature, pH value, oxygen contents, organic and mineral compound of nitrogen and phosphorus contents, sometimes hydrogen sulfide contents. Seasonal changes of numbers of nitrogen bacteria were characterized by larger values reported most often in spring and summer, when temperature and concentrations of organic nitrogen compound were higher.

  

  

  

  

Tabela 1. (w poprzednim artykule).

  

  

Tabela 2. Temperatura wody jezior dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1999–2000

  

Jezioro

Głębokość

(m)

rok 1999

rok 2000

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

Temperatura (ºC)

Konopniak

0,3

10,0

10,5

23,0

22,5

22,5

16,0

7,5

14,5

20,0

20,0

20,0

13,0

10,0

8,5

3,4

8,0

10,0

22,0

22,0

21,0

14,0

6,5

11,0

16,0

15,5

18,0

13,0

10,0

7,0

6,7

5,5

7,0

8,0

15,0

13,0

6,0

5,5

8,0

10,0

13,5

8,0

8,0

4,0

7,5

Wygorzele

(Ślepiec)

0,3

11,0

9,5

23,0

22,0

22,5

15,5

5,5

15,0

19,0

19,5

19,5

12,5

9,5

7,0

1,3

10,0

9,5

20,5

21,0

22,5

15,0

5,5

13,0

18,5

19,0

19,0

12,0

9,0

6,5

2,5

9,0

9,5

21,0

20,0

21,5

15,0

5,5

12,5

18,5

15,0

19,0

12,0

9,0

6,5

Suchar

Zachodni

0,3

10,0

9,5

23,0

22,5

23,0

16,0

5,5

16,0

20,5

19,5

12,5

9,0

6,5

1,2

10,0

9,5

22,0

21,5

21,5

14,5

5,5

15,0

20,0

19,5

12,0

9,0

6,5

2,3

10,0

9,5

21,5

20,5

21,5

14,5

5,5

13,0

19,0

19,0

12,0

9,0

6,0

Suchar IV

0,3

10,0

9,5

23,0

23,0

22,0

15,0

6,5

18,0

19,5

20,5

19,0

12,0

9,5

7,0

4,0

7,0

7,0

19,0

16,0

17,0

10,5

5,5

15,0

14,0

13,0

10,0

9,5

8,5

7,0

8,0

6,0

5,5

6,5

9,0

10,0

6,0

5,0

6,5

5,0

5,5

6,5

6,0

5,0

6,0

Wądołek

0,3

9,0

9,5

23,5

23,5

22,5

15,5

6,5

18,5

21,0

20,5

18,5

12,0

9,0

7,0

7,5

6,5

6,0

12,0

16,5

16,0

8,5

5,0

10,0

5,0

6,0

6,0

6,0

6,0

5,5

15,0

5,5

5,0

6,0

6,5

7,0

5,5

5,0

5,0

4,5

5,0

5,0

5,0

5,0

4,5

  

  

Tabela 3. Wartości pH wody jezior dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000

  

Jezioro

Konopniak

Wygorzele

(Ślepiec)

Suchar

Zachodni

Suchar

IV

Wądołek

Głębokość (m)

0,3

3,4

6,7

0,3

1,3

2,5

0,3

1,2

2,3

0,3

4

8

0,3

7,5

15

rok 1998

IV

4,8

4,7

4,8

4,7

4,6

4,6

4,9

5

4,8

4,9

4,9

5

5,2

5,3

5,3

V

5,2

4,9

4,9

5

5,1

5

5,2

5,2

5,3

4,9

5

5

5,2

5,3

5,3

VI

5,2

5

5

5,2

5,1

5,3

5,2

5,1

5,1

5,1

5

5,1

5,3

5,4

5,5

VII

5

5,1

5,2

5

5,1

5,1

5

4,8

4,8

4,8

5,1

4,9

5,4

5,5

5,4

VIII

4,8

5,1

5,2

5,1

5

5,1

5,3

5,4

5,3

4,8

4,6

4,8

5,4

5,4

5,5

IX

4,6

5

4,9

4,9

4,7

4,7

5,2

5,2

5,4

4,8

4,7

4,7

5,6

5,6

5,9

X

5

5

5,2

5

5,1

5

5,5

5,5

5,4

5,2

5

4,8

5,7

5,5

5,6

XI

4,9

5

5

5,1

5

5,1

5,7

5,6

5,5

rok 1999

IV

4,7

4,4

4,6

4,7

4,5

4,7

5,2

4,8

4,7

4,3

5

5,2

5,6

5,1

5

V

5,3

5

5,3

4,8

4,8

4,6

4,8

4,8

4,8

5

4,6

4,6

4,8

4,6

4,6

VI

4,9

5,3

4,9

4,6

4,3

5,3

5

4,7

4,9

4

4

4,1

5,4

5,1

5,1

VII

4,8

5,3

4,4

4,4

4

5

4,3

4,2

4,2

4,5

4

4,4

6,8

5,6

5,7

VIII

4,7

4,9

5,2

4,7

4,3

4,2

5,1

5,9

4,6

4

4,5

4,5

5,7

5

5,1

IX

4,2

4,2

4,1

4,7

4,3

4,3

4,7

4,8

4,6

4,1

5,3

4,6

5,6

5,5

5,6

X

4,5

4,6

4,6

4,9

5,2

5,3

6

5,4

5,4

4,2

4,2

4,1

4,8

4,8

4,9

rok 2000

V

4,8

4,7

4,8

4,8

4,8

4,7

5

4,8

4,9

4,3

4,3

4,7

5,6

5,8

5,7

VI

4,9

4,9

5

5

4,9

5,1

3,9

4

4,5

5,2

4,9

4,9

VII

5,2

4,9

4,9

5,3

5

5,1

5,1

5,4

5

4,5

5

4,7

5,2

5

6,2

VIII

5,1

5,1

4,9

5

4,9

5

5,1

5,2

4,8

4,7

5

5

5,3

4,8

4,9

IX

5

4,8

4,8

5,2

5,4

5,3

5

5,1

5

4,6

4,9

4,6

4,9

4,8

4,6

X

4,3

4,5

4,4

4,7

4,7

4,7

4,9

5

4,9

5

4,9

4,7

5,5

5

4,8

XI

4,8

4,9

4,8

4,9

5,1

4,9

5,2

5,3

5,3

4,8

5

5

5,3

5,2

5,2

  

  

Tabela 4. Widzialność krążka Secchi’ego w wodzie jezior dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000

  

Jezioro

Lata

Miesiące

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

widzialność krążka Secchi’ego (m)

Konopniak

1998

1,5

1,6

1,7

1,7

1,8

2,4

1,7

1,8

1999

2

1,7

3

2,6

2,8

2,9

1,5

2000

1,5

2,1

2,5

2,4

1,6

1,7

1,6

Wygorzele

1998

1,3

1,3

1,5

1,2

1

1

1,2

1999

1,2

1,9

1,3

1,2

1,1

1,1

1

2000

1,3

1,3

1,1

1

1,1

0,9

1,3

Suchar Zachodni

1998

1,1

1,5

2

1,7

1,8

1,8

1,6

1999

1,2

1,4

1,6

1,2

1,2

1,2

1,3

2000

1,3

1,8

1,5

1,7

1,8

1,9

Suchar IV

1998

1,3

1,5

2,3

1,6

1,6

1,6

1,8

1,9

1999

1,6

1,8

2,1

2

1,7

1,6

1,4

2000

1,4

1,7

1,6

1,7

1,4

1,9

1,6

Wądołek

1998

2,2

2,3

2,3

2,2

2

2,3

2

2

1999

1,4

1,9

2,3

3

2,7

1,7

1,5

2000

1,6

2

1,8

2,3

1,5

2,1

1,6

  

  

Tabela 5. Zawartość tlenu w wodzie jezior dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w 2000 roku.

  

Jezioro

Głębokość (m)

Data poboru prób

13.05.

17.06.

15.07.

12.08.

23.09.

14.10.

Zawartość tlenu (mg O2/dm3)

Konopniak

0,3

8,62

10,53

9,92

8,64

9,76

7,04

3,4

8,26

5,76

4,8

8,32

6,56

6,7

7,78

9,58

1,28

1,12

1,12

6,4

Wygorzele

0,3

9,68

8,32

8,48

7,04

10,24

1,3

8,96

8,48

6,72

10,4

2,5

7,1

10,53

2,72

7,68

5,44

10,24

Suchar Zachodni

0,3

10,08

6,08

7,2

7,68

1,2

8,64

5,92

6,24

8

2,3

7,84

 

6,24

4,16

6,4

8

Suchar IV

0,3

8,72

8,32

9,92

8

6,72

4,32

4

1,76

1,6

0,8

1,12

4,32

8

2,6

0

0,48

0

0

0

Wądołek

0,3

8

7,52

10,72

8,32

5,12

2,56

7,5

1,12

0,96

1,12

0,96

0,48

15

1,2

1,28

0

0

0,96

0

  

  

Tabela 6. Niektóre właściwości chemiczne wody badanych jezior dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1999–2000

  

Rok

Azot

amo-

nowy

g N-NH4

/dm3

Azot

azoty-

nowy

mg N-NO2

/dm3

Azot

azota-

nowy

mg N-NO3

/dm3

Azot

orga-

niczny

mg Norg

/dm3

Azot

ogól-

ny

mg Nog

/dm3

Fosfor

mine-

ralny

mg P-PO4

/dm3

Fosfor

orga-

niczny

mg Porg

/dm3

Fosfor

ogólny

mg Pog

/dm3

Tlen

mg O2

/dm3

Konopniak

1999
wiosna p

nw

nw

0,267

0,504

0,77

0,009

0,099

0,108

11,04

d

nw

nw

0,255

0,672

0,93

0,013

0,107

0,12

13,76

lato p

nw

nw

0,036

0,95

0,986

0,024

0,135

0,159

8,48

d

nw

nw

0,079

1,23

1,31

0,024

0,129

0,153

8

jesień p

nw

nw

0,088

0,67

0,76

0,016

0,068

0,084

3,52

d

nw

nw

0,094

0,62

0,71

0,009

0,078

0,087

2,96

2000
wiosna p

nw

0,002

0,1

0,728

0,828

0,007

0,104

0,111

8,62

d

nw

0,002

0,094

1,74

1,83

0,007

0,116

0,123

7,78

Wygorzele (Ślepiec)

1999
wiosna p

d

0,237

nw

0,461

1,62

2,31

0,01

0,122

0,132

10,4

lato p

d

nw

nw

0,158

1,34

1,5

0,013

0,116

0,129

7,2

jesień p

d

0,429

nw

0,112

1,03

1,57

0,01

0,074

0,084

8,8

2000
wiosna p

d

0,368

0,004

0,133

2,21

2,71

0,007

0,131

0,138

7,1

Suchar Zachodni

1999
wiosna p

d

nw

nw

0,462

1,46

1,92

0,006

0,165

0,171

10,4

lato p

d

nw

nw

0,14

1,46

1,6

0,016

0,149

0,165

8

jesień p

d

0,238

nw

0,243

0,88

1,36

0,024

0,039

0,063

7,36

2000
wiosna p

d

0,038

0,002

0,155

1,47

1,66

0,009

0,096

0,105

7,84

Suchar IV

1999
wiosna p

nw

nw

0,522

0,728

1,25

0,013

0,095

0,108

11,04

d

0,07

nw

0,461

1,67

2,2

0,01

0,101

0,111

2,72

lato p

nw

nw

0,109

1,12

1,23

0,018

0,126

0,144

8

d

0,247

nw

0,127

1,65

2,03

0,016

0,167

0,183

2,6

jesień p

0,037

nw

0,197

0,74

0,98

0,025

0,044

0,069

3,68

d

0,031

nw

0,2

0,75

0,98

0,021

0,048

0,069

2,56

2000

wiosna p

0,002

0,002

0,115

1,29

1,4

0,007

0,062

0,069

8,72

d

nw

0,002

0,103

1,12

1,22

0,01

0,08

0,09

2,6

Wądołek

1999
wiosna p

nw

nw

0,304

2,24

2,54

0,009

0,231

0,24

12,8

d

0,234

nw

0,285

2,4

2,91

0,015

0,252

0,267

1,6

lato p

nw

nw

0,061

1,18

1,24

0,013

0,107

0,12

8,16

d

0,34

nw

0,061

2,07

2,47

0,156

0,185

0,341

1,2

jesień p

nw

nw

0,07

0,73

0,8

0,024

0,075

0,099

1,12

d

nw

nw

0,091

0,84

0,93

0,021

0,069

0,09

0,96

2000
wiosna p

nw

0,001

0,064

0,728

0,79

0,006

0,09

0,096

8

d

0,02

0,002

0,052

1,04

1,11

0,039

0,186

0,225

1,2

  
p – powierzchnia, d – dno, nw – nie wykryto

  

  

Tabela 7. Liczba tlenowych bakterii z rodzaju Azotobacter,

wiążących azot atmosferyczny w jeziorach dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000

(wartości średnie z trzech jednoczesnych oznaczeń w 1 cm3 wody)

  

Jezioro

Konopniak

Wygorzele

(Ślepiec)

Suchar

Zachodni

Suchar

IV

Wądołek

Głęboość [m]

0,3

3,4

6,7

0,3

1,3

2,5

0,3

1,2

2,3

0,3

4

8

0,3

7,5

15

rok

1998

V

jtk/

cm3

5

9

4

4

3

8

1

6

4

1

0

1

1

9

2

VI

20

22

5

15

35

20

50

40

30

25

22

2

48

33

25

VII

5

10

12

5

8

8

2

15

2

3

12

5

5

25

20

VIII

10

3

7

5

33

4

35

13

30

4

4

4

52

15

12

IX

5

25

27

5

5

10

27

7

8

15

18

5

28

20

12

X

7

3

10

12

15

10

13

15

17

27

20

13

15

8

5

XI

7

12

13

7

4

4

8

4

2

średnia

8

12

11

8

17

10

21

16

15

12

11

5

22

16

11

rok

1999

IV

37

15

30

5

18

60

10

30

13

22

10

8

22

20

25

V

6

6

4

12

10

10

4

3

6

7

1

6

12

10

25

VI

5

6

8

20

22

15

115

80

28

40

10

33

20

185

55

VII

32

35

58

3

6

10

20

55

15

22

8

20

4

3

8

VIII

225

45

17

35

35

27

35

58

10

30

25

100

15

65

23

IX

2

2

2

8

12

15

7

77

15

40

7

33

45

88

60

X

6

2

3

3

3

3

5

3

7

10

2

5

5

6

3

średnia

45

16

17

12

15

20

28

44

13

24

9

29

18

54

28

rok

2000

V

20

5

10

25

13

17

20

13

17

27

13

15

20

10

10

VI

35

80

4

3

10

4

1

1

3

7

5

7

VII

23

30

28

12

14

10

38

60

27

13

12

10

55

15

15

VIII

2

2

2

2

3

4

6

1

12

3

13

3

7

0

10

IX

3

2

5

9

15

35

7

7

5

7

3

0

2

0

1

X

4

6

30

17

12

10

15

22

10

28

12

7

15

5

23

XI

6

4

1

8

7

10

12

23

10

10

10

10

32

4

13

średnia

13

18

11

11

11

13

16

21

14

13

9

7

20

6

11

  

  

Tabela 8. Liczba beztlenowych bakterii wiążących azot atmosferyczny

z rodzaju Clostridium w jeziorach dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000

(wartości średnie z trzech jednoczesnych oznaczeń w 100 cm3 wody)

    

Jezioro

Konopniak

Wygorzele

(Ślepiec)

Suchar

Zachodni

Suchar

IV

Wądołek

Głęboość [m]

0,3

3,4

6,7

0,3

1,3

2,5

0,3

1,2

2,3

0,3

4

8

0,3

7,5

15

rok

1998

V

NPL/

100

cm3

 

1100

115

16

450

450

350

450

200

1100

200

200

1400

300

1100

1100

VI

200

35

1100

35

30

40

1100

35

30

200

200

40

15

40

110

VII

75

20

6

65

65

150

15

15

15

45

35

35

20

35

15

VIII

115

75

150

11

30

20

35

15

15

15

115

35

40

1100

30

IX

150

15

20

30

11

11

11

11

11

15

30

20

1

15

200

X

20

11

11

11

11

15

30

20

20

11

3

15

11

15

11

XI

75

35

30

20

20

30

11

11

11

śred-

nia

248

44

190

100

100

98

274

49

199

72

86

225

57

331

211

rok

1999

IV

1400

1400

1100

250

1100

300

450

30

150

75

95

1100

1100

200

450

V

200

20

300

16

75

40

95

150

95

11

300

1100

200

1400

1400

VI

9

250

15

35

16

20

40

40

150

20

40

25

95

25

450

VII

1400

30

150

115

250

450

1100

20

150

40

95

40

300

200

1100

VIII

95

11

15

150

150

95

1400

35

300

450

20

250

250

150

450

IX

15

15

75

6

250

40

9

150

40

45

45

95

25

25

250

X

75

15

200

40

250

30

150

300

30

75

450

150

150

450

1100

śred-

nia

456

249

265

87

299

139

463

104

131

102

149

394

303

350

743

rok

2000

V

30

11

150

150

16

45

11

200

150

450

1400

30

450

40

1100

VI

20

450

20

35

35

450

450

20

300

40

1100

450

VII

75

65

30

45

75

30

40

20

15

250

75

250

115

45

200

VIII

25

20

45

45

20

95

20

7

11

14

25

95

3

115

6

IX

15

35

95

200

450

45

450

45

45

25

9

450

95

250

250

X

7

20

20

15

15

16

11

20

11

15

15

150

35

16

450

XI

450

95

95

450

150

20

95

95

150

15

30

450

6

9

200

śred-

nia

89

99

65

134

109

100

105

65

64

174

225

246

106

225

379

  

  

Tabela 9. Liczba bakterii amonifikacyjnych w jeziorach dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000

(wartości średnie z trzech jednoczesnych oznaczeń w 1 cm3 wody)

  

Jezioro

Konopniak

Wygorzele

(Ślepiec)

Suchar

Zachodni

Suchar

IV

Wądołek

Głębokość (m)

0,3

3,4

6,7

0,3

1,3

2,5

0,3

1,2

2,3

0,3

4

8

0,3

7,5

15

rok

1998

V

jtk/

cm3

80

75

183

100

127

355

112

125

470

82

90

282

330

297

205

VI

758

138

830

215

175

170

265

390

400

95

50

238

240

192

245

VII

1440

1995

2100

1685

630

160

150

120

1205

603

472

155

802

1315

530

VIII

1320

1300

653

105

265

147

210

250

532

165

80

150

1450

75

825

IX

32

104

90

60

30

10

32

103

93

30

25

73

75

18

52

X

25

32

27

18

10

20

12

18

10

15

3

15

10

5

2

XI

32

40

22

50

20

50

48

62

57

śred-

nia

527

526

558

364

206

144

130

168

452

149

106

138

422

281

274

rok

1999

IV

480

442

310

155

180

525

410

425

217

153

83

120

573

310

135

V

123

107

130

222

160

73

130

180

203

183

148

125

120

145

280

VI

200

160

540

1235

257

560

570

475

360

710

205

285

795

1150

945

VII

1770

1710

1350

1520

340

1110

1500

1790

3720

1350

1870

630

620

590

1020

VIII

480

1260

675

625

625

235

1080

1295

800

655

490

900

570

2820

870

IX

65

60

65

140

115

120

95

355

110

500

45

90

1610

2930

270

X

145

82

525

418

182

195

52

70

250

318

105

300

110

138

127

śred-

nia

466

546

514

616

266

403

548

656

809

553

421

350

628

1155

521

rok

2000

V

380

165

185

230

327

220

435

310

215

93

50

85

100

180

140

VI

210

355

72

160

75

63

90

100

75

90

240

142

VII

290

3025

1220

530

420

1060

382

405

2225

510

180

57

890

215

2710

VIII

200

100

72

143

135

210

143

87

160

177

130

32

830

70

80

IX

84

60

120

400

150

433

330

70

75

123

107

12

25

15

33

X

68

110

180

173

170

153

72

183

150

107

663

20

372

28

55

XI

40

40

45

113

133

97

158

142

130

90

100

22

135

13

22

śred-

nia

182

551

271

250

201

319

253

200

493

170

190

43

349

109

455


* – średnia liczba bakterii za dany rok

  

  

Tabela 10. Liczba bakterii nitryfikacyjnych I fazy w wodzie jezior dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000

(wartości średnie z trzech jednoczesnych oznaczeń w 100 cm3 wody)

  

Jezioro

Konopniak

Wygorzele

(Ślepiec)

Suchar

Zachodni

Suchar

IV

Wądołek

Głębokość (m)

0,3

3,4

6,7

0,3

1,3

2,5

0,3

1,2

2,3

0,3

4

8

0,3

7,5

15

rok

1998

V

NPL/

100

cm3

11

9

3

4

6

3

15

6

15

7

15

4

15

20

6

VI

15

200

200

30

200

95

200

35

350

40

200

115

11

<3

20

VII

3

7

7

0

0

14

0

15

3

4

4

20

65

16

3

VIII

20

30

30

15

35

11

15

20

11

11

14

11

30

35

15

IX

30

30

30

11

75

15

20

30

30

30

14

11

20

20

30

X

150

15

20

15

150

11

11

11

11

15

11

35

30

15

150

XI

20

75

11

35

30

35

15

20

30

średnia

36

52

43

13

78

25

44

20

70

20

41

33

27

18

36

rok

1999

IV

35

<3

40

25

120

9

<3

9

<3

<3

<3

<3

9

25

150

V

3

<3

15

<3

7

3

11

3

<3

<3

<3

4

150

25

40

VI

<3

<3

3

6

3

<3

3

4

7

<3

<3

3

3

20

14

VII

11

<3

4

<3

3

4

<3

<3

4

3

7

<3

4

<3

4

VIII

<3

<3

7

3

3

<3

<3

3

<3

<3

<3

3

<3

3

6

IX

4

<3

<3

3

3

11

<3

4

6

3

7

<3

<3

<3

<3

X

3

30

6

7

<3

14

4

<3

3

6

<3

<3

7

<3

3

średnia

8

4

11

6

20

6

3

3

3

2

2

1

25

10

31

rok

2000

V

35

1400

1400

160

40

40

40

40

160

35

300

1400

300

160

1400

VI

40

3

40

35

1400

15

30

160

30

35

1400

40

VII

6

11

20

11

7

15

35

6

20

40

6

35

30

1400

75

VIII

40

15

35

35

35

35

30

20

3

35

35

3

11

35

35

IX

40

6

35

200

30

200

6

30

20

30

15

6

15

3

35

X

20

40

200

1400

35

15

30

150

150

15

40

11

11

35

30

XI

15

7

35

35

75

11

30

15

15

7

15

3

95

30

20

średnia

28

212

252

268

232

47

29

44

61

27

82

213

71

438

234

  

  

Tabela 11. Liczba bakterii nitryfikacyjnych II fazy w jeziorach dystroficznych na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000 (wartości średnie z trzech jednoczesnych oznaczeń w 100 cm3 wody)

  

Jezioro

Konopniak

Wygorzele

(Ślepiec)

Suchar

Zachodni

Suchar

IV

Wądołek

Głębokość (m)

0,3

3,4

6,7

0,3

1,3

2,5

0,3

1,2

2,3

0,3

4

8

0,3

7,5

15

rok

1998

V

NPL/

100

cm3

9

11

30

<3

3

<3

<3

3

7

<3

7

11

<3

11

6

VI

30

<3

7

6

3

7

<3

<3

40

11

16

6

3

20

15

VII

15

11

30

30

20

15

15

30

15

7

11

30

30

30

11

VIII

75

20

15

30

35

15

200

30

20

30

11

15

15

115

75

IX

20

30

11

20

20

11

30

15

11

20

7

20

11

35

15

X

75

30

30

30

75

20

15

115

75

15

11

75

20

11

11

XI

115

11

11

20

75

11

20

11

115

śred-

nia

48

16

19

19

26

11

43

32

28

15

20

24

14

33

35

rok

1999

IV

30

40

115

6

15

35

11

4

3

4

6

30

1400

35

160

V

3

15

35

3

35

30

11

1400

11

1400

11

1400

1400

20

5

VI

1400

1400

1400

1400

300

200

300

1400

300

1100

1100

300

1400

1400

15

VII

7

1400

1400

300

1400

300

300

300

300

300

300

1400

40

1400

40

VIII

1100

300

35

40

35

35

1100

40

160

3

160

40

35

35

40

IX

30

11

30

6

<3

6

4

35

15

4

40

40

40

40

30

X

15

11

30

14

11

7

15

35

40

35

11

30

35

300

40

śred-

nia

369

454

435

253

257

88

249

459

118

407

233

463

621

461

47

rok

2000

V

30

3

3

<3

7

20

<3

30

7

115

7

15

7

30

35

VI

1400

40

40

200

40

35

40

1400

30

35

35

160

VII

15

40

1100

450

40

1400

15

11

30

11

15

20

15

15

11

VIII

15

30

15

15

30

35

3

7

11

35

35

6

40

3

15

IX

30

35

35

35

35

35

11

200

16

75

35

40

35

40

35

X

35

300

1100

30

40

1400

1400

11

<3

<3

20

<3

6

20

30

XI

15

7

15

30

11

7

30

15

30

30

15

11

15

15

6

śred-

nia

220

65

330

109

29

419

243

46

16

44

218

17

22

23

42

  

  

Tabela 12. Liczba bakterii redukujących azotany w jeziorach dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1999–2000

(wartości średnie z trzech jednoczesnych oznaczeń w 1 cm3 wody)

  

Jezioro

Konopniak

Wygorzele

(Ślepiec)

Suchar

Zachodni

Suchar IV

Wądołek

Głębokość (m)

0,3

3,4

6,7

0,3

1,3

2,5

0,3

1,2

2,3

0,3

4

8

0,3

7,5

15

rok

1999

IV

NPL/

cm3

14

14

14

14

14

14

14

14

11

11

4,5

14

14

14

14

V

14

14

14

14

14

14

14

14

14

14

14

11

14

14

14

VI

140

110

110

140

110

110

140

140

140

140

140

140

140

140

140

VII

75

150

115

45

45

150

1400

1400

1400

1400

250

450

450

450

450

VIII

250

450

1100

1400

45

150

450

1400

450

1400

95

250

150

250

450

IX

45

95

4

150

150

150

40

450

45

450

7

1400

1400

1400

95

X

1100

150

95

450

450

150

45

45

450

1100

75

250

450

95

45

średnia

234

140

207

316

118

105

300

495

359

645

84

359

374

338

173

rok

2000

V

4

0,9

4,5

140

0,3

25

140

140

140

11

9,5

45

45

3,5

7,5

VI

11,5

140

4,5

110

45

3

110

1,1

9,5

0,9

25

15

VII

110

110

110

3,5

45

200

450

1100

20

45

45

110

20

25

110

VIII

1400

15

11,5

20

140

110

15

15

15

140

15

7,5

110

9,5

45

IX

150

200

160

140

15

45

450

20

450

250

3,5

150

250

3,5

95

X

95

110

15

95

110

35

150

95

40

45

150

75

110

115

200

XI

95

25

95

110

250

450

110

110

450

35

110

15

45

20

110

średnia

267

86

57

88

86

124

219

247

186

91

48

59

83

29

83

  

  

Tabela 13. Liczba bakterii denitryfikacyjnych w jeziorach dystroficznych

na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w latach 1998–2000

(wartości średnie z trzech jednoczesnych oznaczeń w 100 cm3 wody)

  

Jezioro

Głębokość (m)

rok 1998

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

średnia

NPL/100 cm3

Konopniak

0,3

40

50

45

15

16

7

30

28

3,4

20

35

30

11

15

9

20

20

6,7

3

20

7

11

30

30

6

15

Wygorzele

(Ślepiec)

0,3

14

11

6

6

40

6

14

1,3

35

3

65

30

6

20

27

2,5

20

11

200

30

30

3

49

Suchar

Zachodni

0,3

7

16

40

15

4

4

14

1,2

35

7

20

6

11

7

14

2,3

15

35

40

3

6

30

22

Suchar IV

0,3

20

16

7

7

15

4

7

11

4

40

40

15

2

6

3

20

18

8

11

300

20

15

11

7

6

53

Wądołek

0,3

30

15

16

3

6

11

15

14

7,5

11

35

7

6

<3

6

3

10

15

4

3

1400

3

15

7

11

206

  

  

  

Literatura

  

Analiza wyników pomiarów zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego w Suwałkach w 1998 r[oku]. Załącznik nr 1. Komunikat nr 3/99. Białystok, WIOŚ, Delegatura w Suwałkach, 1999.

Bajkiewicz-Grabowska E., Hillbricht-Ilkowska A., Zdanowski B., 1992: Ocena podatności na degradację, stan czystości wód i tempa eutrofizacji jezior. W: Jeziora Wigierskiego Parku Narodowego. Stan eutrofizacji i kierunki ochrony. Wrocław, Zeszyty Naukowe PAN ,,Człowiek i Środowisko”, s. 163–187.

Bazin M. J., Rutili A., Gaines A., Lynch J. M., 1991: Humic acid relieves pH-inhibition of nitrification in continuous-flow columns. FEMS Microbiol. Ecol., 85:9–14.

Gołębiowska J., 1986: Mikrobiologia rolnicza. Warszawa, PWRiL.

Hermanowicz W., Dożańska W., Dojlido J., Koziorowski B., 1976: Fizyczno-chemiczne badanie wody i ścieków. Warszawa, Arkady.

Knowles R., 1982: Denitrification. Microbiol. Rev., 46:43–70.

Koerselman W., De Caluwe H., Kieskamp W. M., 1989: Denitrification and dinitrogen fixation in two quaking fens in the Vechtplassen area. The Netherlands. Biogeochemistry., 8:153–165.

Kuzniecow S. I., 1952: Rol mikroorganizmow w krugoworotie wieszcziestwa w ozierach. Moskwa–Leningrad, AN SSSR.

Kuzniecow S. I., 1970: Mikroflora ozier i jejo geochimiczieskaja diejatielnost’. Leningrad.

Meynell G. G., Meynell E., 1970: Theory and practice in experimental bacteriology. Cambridge, Cambridge Univeristy Press.

Niewolak S., 1975: Występowanie drobnoustrojów w wodzie niektórych jezior okolic Węgorzewa. Act. Hydrobiol., 17 (4):371–390.

Niewolak S., Korycka A., 1979: Nitrification processes in fertilized lakes. Ekol. Pol., 27 (4):625–655.

Painter H. A., 1975: Microbial transformations of inorganic nitrogen. W: Conference on Nitrogen as a Water Pollutant. Proceeding. 1. AWPR specialized conference, Copenhagen.

Paul E. A., Clark F. E., 2000: Mikrobiologia i biochemia gleb. Lublin, Uniwersyt. M. Curie-Skłodowskiej.

Polska Norma PN-72/C-04545.02, 1973: Woda i ścieki. Badania zawartości rozpuszczonego tlenu. Oznaczanie rozpuszczonego tlenu metodą Winklera. Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji i Miar dnia 28 czerwca 1972 roku jako norma obowiązująca od l stycznia 1973.

Polska Norma PN-73/C-04537.02, 1974a: Woda i ścieki. Badania zawartości związków fosforu. Oznaczanie rozpuszczalnych ortofosforanów metodą kolorymetryczną przy użyciu molibdenianu amonowego i chlorku cynawego jako czynnika redukującego. Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji i Miar dnia 3 kwietnia 1973 roku jako norma obowiązująca od l stycznia 1974.

Polska Norma PN-73/C-04576.08, 1974b: Woda i ścieki. Badania zawartości związków azotu. Oznaczanie azotu azotanowego metodą kolorymetryczną z kwasem fenolodwusulfonowym. Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji i Miar dnia 6 grudnia 1973 roku jako norma obowiązująca od l lipca 1974.

Polska Norma PN-73/C-04576.12, 1974c: Woda i ścieki. Badania zawartości związków azotu. Oznaczanie azotu ogólnego metodą Kjedahla. Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji i Miar dnia 6 grudnia. 1973 roku jako norma obowiązująca od 1 lipca 1974.

Polska Norma PN-73/C-04576.01, 1977: Woda i ścieki. Badania zawartości związków azotu. Oznaczanie azotu amonowego metodą kolorymetryczną indofenolową. Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacji i Miar dnia 17 grudnia. 1976 roku jako norma obowiązująca od l lipca 1977.

Rodina A., 1968: Mikrobiologiczne metody badania wód. Warszawa, PWRiL.

Shears J. H., Wood P. M., 1985: Spectroscopic evidence for a photosensitive oxygenated state of ammonia monooxygenase. Biochem. J., 226:499–507.

Symons J. M., 1969: The project report. W: Symons J. M. (ed.): Water Quality Behaviour in Reservoirs. A compilation of published research papers. Cincinnati, U.S. Dept. Of Health, Education and Welfare, Ohio, s. 545–586.

Wong-Chong G. M., Loehr R. C., 1978: Kinetics of microbiol nitrification: nitrite-nitrogen oxidation. Wat. Res., 12:605–609.

  

  

  


  

do spisu treści

następny artykuł